به گزارش خبرنگار پایگاه خبری «گفتمان دریا»، در پنل «نقش پارک های علم و فناوری در تحول آموزش عالی»، که در جریان برگزاری همایش«چالش‌های آموزش عالی در برنامه هفتم توسعه کشور:از دغدغه تا بهبود»،صبح امروز، سه شنبه ۳۰ بهمن ماه، در دانشگاه شهید بهشتی تهران برگزار شد، صاحبنظران، اساتید و فعالان حوزه صنعت و دانشگاه، الزامات روز دانش و مهارت‌های کار، اشتغال و توسعه مهارت در صنایع از جمله صنعت دریایی را تشریح کردند.

این پنل تخصصی با حضور فرنوش اعلامی، مدیر مرکز رشد دانشگاه شهید بهشتی، فریبرز مسعودی، رییس پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، اکرم قدیمی، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات سیاست علمی کشور و رییس کرسی یونسکو در ترویج علم، محمد صافی،مدیر دفتر ارتباط صنعت با جامعه دانشگاه شهید بهشتی، حسن ضیایی، رییس شورای تخصصی صنعت دریایی و مدیرعامل شرکت فناوران سیراف و آکادمی دریایی سیراف و هچنین مصطفی حسینی، مدیرعامل و موسس آکادمی مجازی «مکتب خونه»، برگزار شد.

ماموریت مهم پارک‌های علم و فناوری

در ابتدای این نشست، مدیر مرکز رشد دانشگاه شهید بهشتی تهران، با اشاره به اینکه نقاط قوت پارک‌های علم و فناوری عمدتا مربوط به تعامل آن‌ها با جامعه به خصوص ارتباط دانشگاه با صنعت است، گفت: این ارتباط باید بین دانشگاه وصنعت و تمامی ارکان آن حتی نهادهای قانونی و قانون‌گذار برقرار باشد.

فرنوش اعلامی، افزود: یکی از فعالیت‌ها واقدامات مهم پارک‌های علم و فناوری ، تجاری سازی نوآورانه و کاربردی کردن پایان‌نامه ها و طرح ها و همچنین توانمندسازی افراد در فرآیندهای کارآفرینی است.

به گفته وی، از دیگر فعالیت‌ها و ماموریت‌های پارک‌های علم و فناوری می‌توان به ایجاد ارتباط بین دانشگاه با صنعت و جامعه و نقش‌آفرینی در حوزه‌های آموزشی کشور اشاره کرد. اعلامی تاکید کرد: پارک‌های علم و فناوری، باید هم با صنعت و هم با جامعه ارتباط مفید و موثر داشته باشند.

چشم‌انداز تحولات آموزش عالی

در ادامه این نشست، همچنین، رییس پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی تهران، با تشریح « نقش پارک علم و فناوری دانشگاه  در آینده آموزش عالی کشور»، گفت: هم‌اکنون در حال گذار از نسل چهارم انقلاب صنعتی به سمت نسل پنجم هستیم که در نسل پنجم مسائلی مانند استفاده از هوش مصنوعی در حل مشکلات جامعه مطرح است. اما باید دید در این دوران گذار در حوزه آموزش عالی کشور و ترویج مهارت‌های حرفه‌ای و شغلی اساسا دانشگاه‌ها کجا هستند و چه اقداماتی انجام می‌دهند؟

فریبرز مسعودی، با بیان اینکه در دنیای امروز عملا آموزش عالی به صورت قبلی و به عبارت بهتر به شکل سنتی مرده و از بین رفته است، افزود: آموزش عالی باید به سمت روندهای روز و کارآمد تحول پیدا کند. در واقع لازم است شکل قدیمی آموزش عالی عوض شود و در دنیا نیز شاهد رخ دادن این موضوع هستیم.

وی با تاکید بر اینکه باید واقعیت های جامعه را دید و در راستای آن حرکت کرد، خاطرنشان کرد: در بهترین حالت 25 درصد افراد در آینده به دانشگاه و سیستم آکادمیک آموزش عالی خواهند آمد و مابقی به دنبال کار، شغل، حرفه و مهارت می‌روند. به همین منظور دانشگاه باید با مدیران و کارٖآفرینان صنعت ارتباط داشته باشد.

وی تصریح کرد: ترند آموزش عالی مقداری تغییر کرده و می کند و ما باید خودمان را متناسب با آن تغییر دهیم. چرا که ارتباط با صنعت،دیگر ارتباط با صنعت به مفهوم گذشته نیست.

وی با بیان اینکه در طرحی موسوم به طرح «پنتا»، پنج جنبه ارتباط مختلف دانشگاه با صنعت تعریف شده است، گفت: این جنبه‌ها شامل طرح های پژوهشی، حرکت به سمت ساخت و تولید،‌ ارائه خدمات دانش بنیان، آموزش‌های حرفه ای با استفاده از افرادی که با تجربه سه چهار دهه در صنعت و دانشگاه دور‌ه‌های کوتاه مدت که نیاز جامعه است، ارائه می دهند، توجه و ایجاد رشته‌های کاربردی متناسب با نیاز روز و نسل جدید آموزش عالی، است.

وی خاطرنشان کرد:پارک‌های علم و فناوری، حلقه اتصال دانشگاه و صنعت در راستای توسعه پایدار هستند و ما برنامه داریم فعالیت‌های پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی را توسعه دهیم.

الزامات روز آموزش و مهارت‌های صنعت

مدیر دفتر ارتباط صنعت با جامعه دانشگاه شهید بهشتی نیز در جریان برگزاری این پنل تخصصی، ضمن آسیب‌شناسی مسائل امروز حوزه آموزش عالی در دانشگاه‌ها، الزامات روز آموزش و مهارت‌های صنعت را تشریح کرد.

محمد صافی، در این زمینه گفت: مدل‌های خوبی برای رفع نیازهای صنعت و جامعه و هدفمند کردن پژوهشی‌هایی که در دانشگا‌ه‌ها انجام می‌شود، وجود دارد. اما سوال اصلی این است که چرا با همه این ایده‌ها و سامانه‌ها و حمایت‌های نهادهای علمی، باز هم مشکلات زیادی در ارتباط بین صنعت و جامعه وجود دارد؟

وی با اشاره به اینکه در موضوع ارتباط با صنعت، بیشتر مباحث مربوط به حمایت‌هایی است که از سمت وزارت علوم و نهادهای علمی و صندوق‌های حمایت از پژوهشگران و... ارائه می‌شود، تصریح کرد: سهم صنعت برای مطرح کردن نیازهای خود، سهم قابل ملاحظه ای نیست و این مساله به خصوص در پژوهش های کاربردی و بنیادی بیش از سایر حوزه‌ها به چشم‌ می‌خورد.

صافی بیشترین تعامل بین صنعت و حوزه آموزش عالی کشور را مربوط به برخی تکالیف تعیین شده برای دستگاه‌ها به منظور اختصاص بودجه برای انجام طرح های پژوهشی که در سامانه‌های مرتبط با این امر قرار می گیرد، عنوان کرد و ادامه داد: از سوی صنعتگران،رغبت چندانی برای امر پژوهش وجود ندارد. آسیب شناسی این موضوع نیز نشان می‌دهد در دانشگاه فعالیتی که دانشجویان و اعضای هیات علمی انجام می دهند قابل ملاحظه است اما در حوزه ارتباط با صنعت و جامعه این فعالیت‌ها کم است و تنها حدود 10 تا 20 درصد بوده که این میزان قابل قبول نیست.

وی افزود: از سویی بخش دیگری از این ناکارآمدی به توانمندی مهارتی اعضای هیات علمی و دانشگا‌ها برمی گردد. مشاهده می‌شود که منتورهای صنعتی که در پروژه ها همکاری دارند توانمندی های بیشتری برای بازگشایی مسایل دارند. در حالیکه در موارد بسیاری، کمبود توانمندی در دانشگاه وجود دارد و شرایط فعلی تکافوی نیازهای صنعت را نمی کند. در این میان برخی دیگر از عوامل مانند به روز نبودن مباحث و سرفصل‌های درسی در محیط‌های آکادمیک و دانشگاهی نیز وجود دارد.

او همچنین بخش دیگری از مشکلات موجود در ارتباط صنعت و دانشگاه در کشور را مربوط به بخش صنعت و فعالان این حوزه دانست و گفت: مطرح کردن مشکلات با دانشگاه، از سوی صنعتگران و فعالان حوزه صنعت، چندان رایج نیست در حالیکه در دنیا این سیستم و تعامل بین دانشگاه و صنعت وجود دارد.

وی گفت: این در حالی است که به دلیل نبود این ارتباط موثر اساسا بخش قابل توجهی از بودجه های تحقیقاتی در کشور عملا صرف پروژه‌هایی می شود که صنعت نمی تواند از آن استفاده کند. در واقع می‌توان گفت در این زمینه از یک سو توانمندی‌هایی داریم که نمی‌توان از آن صرف نظر کرد و از سوی دیگر مشکلات ساختاری وجود دارد که باید با تعامل خوب میان حوزه صنعت و دانشگاه حل شود.

صنعت و دانشگاه به ادبیات مشترک برسند

رییس شورای تخصصی صنعت دریایی و مدیرعامل شرکت فناوران سیراف و موسس آکادمی دریایی سیراف، با بیان اینکه دانشگاه باید به صنعت سرویس بدهد و در این زمینه نیز ۵ شاخص وجود دارد، بر ضرورت تعریف ادبیات مشترک بین صنعت و دانشگاه تاکید کرد.

حسن ضیایی، در جریان برگزاری پنل تخصصی «نقش پارک های علم و فناوری در تحول آموزش عالی»، گفت: باید دید دانشگاه در توسعه کشور باید چه کار کند و الان چه کار می کند؟

وی افزود:۵ شاخص وجود دارد که براساس آن دانشگاه ایجاد شده تا به صنعت سرویس دهد این در حالی است که هیچ اعتمادی بین دانشگاه و صنعت وجود ندارد و اهالی صنعت فکر نمی کنند که می توانند مشکل خود را در دانشگاه حل کنند. این اعتماد باید از طرف دانشگاه برای صنعت ایجاد شود اما تاکنون این اتفاق نیفتاده است. چرا که به رغم اینکه سواد علمی بالایی در دانشگاه‌های ما وجود دارد اما سواد صنعتی در این محیط‌های آکادمیک عملا وجود ندارد. در واقع دانشگاه‌ها تاکنون ادبیات درستی برای تبدیل علم به راهکارهای حل مشکلات صنعتی نداشته‌اند.

وی ۵ شاخص مورد بررسی برای ارزیابی ارتباط بین صنعت و دانشگاه را برشمرد و گفت: این شاخص‌ها شامل تحقیق وتوسعه، انتقال دانش و فناوری، کارآفرینی و نوآوری، همکاری با صنایع و افزایش رقابت‌پذیری با ارائه رویکردهای رقابتی برای صنایع هستند. همه این شاخص‌ها نیز نیازمند ارتباط هدفمند و مدون با ایجاد اعتماد کافی میان صنعت  ودانشگاه و و وجود سواد صنعتی در جامعه دانشگاهی به منظور تربیت نیروی متخصص با تمرکز بر رویکردهای علمی، مهارتی و نگارشی هستند.

ضیایی با تاکید بر اینکه در نهایت مردم کار می خواهند و یک جامعه را برمبنای صنعت آن میشناسند و نه بر پایه اشتغال های غیررسمی، افزود: چرا سواد صنعتی وجود ندارد؟ چون صنعتگران راهی به دانشگاه ندارند و دانشگاه از صنعتگران استفاده نمی‌کند. صنعتگران و کارآفرینان به دنبال یافتن جایگاه درست خود هستند و در این مسیر باید ادبیات مشترک بین صنعت و دانشگاه ایجاد شود. همچنین در حوزه تربیت نیروی متخصص یک بعد علم، مهارت و نگرش وجود دارد و دانشگاه مهارت و نگرش صنعتی را نمی تواند برای افراد ایجاد کند. چرا که سقف توسعه تجربه و مهارت در پلتفرم علمی می تواند بالا برود اما اساسا دانشگاه تضمین کننده مهارت‌آموزی برای اشتغال دانش‌آموختگان نیست.

رییس شورای تخصصی صنعت دریایی خاطرنشان کرد: درباره نقش پارک های علم و فناوری 4 دیدگاه وجود دارد. حضور موثر شرکت های صنعتی موفق برای همکاری و ایجاد سند اجرایی-مالی جهت اجرای عالی اهداف توسعه استارت‌آپ‌ها و فارغ‌ التحصیلان  و دانشجویان در پارک‌ها یکی از آن‌هاست، اما اساسا می بینیم که دانشگاه ها ادبیات کار کردن با شرکت های بزرگ را بلد نیستند و مشاهده می‌شود که مکانیزمی برای ورود نخبگان صنعتی به دانشگاه نیز وجود ندارد.

وی افزود: مشکلات زیادی در بحث مهارت وجود دارد و هیچ کدام از دانشجویان واقعا نمی دانند که باید مهارت یاد بگیرند، لازم است همکاری با مراکز مهارتی تخصصی برای متقاعد سازی فارغ التحصیلان و دانشجویان دانشگاه ها انجام شود.

آکادمی سیراف نمونه موفق ارتباط صنعت و دانشگاه

ضیایی، آکادمی دریایی سیراف واقع در پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی تهران را به عنوان یک نمونه موفق ارتباط بین صنعت و دانشگاه معرفی کرد و گفت: در این آکادمی سه دوره رویداد فناوری و کارآفرینی صنعت دریایی را به عنوان نمونه ای از تعامل مثبت پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی با همکاری شرکت سیراف، برگزار کردیم.

وی افزود: در طرح فرصت حرفه ای دریایی آکادمی سیراف، ۱۸۰ نفر ثبت نام کردند  وسه دوره غربالگری انجام شد، این طرح شامل ۲۵۰ ساعت درس تئوری و ۷۵۰ ساعت مهارت‌آموزی عملی در یارد کشتی‌سازی سیراف بود. از مزایای این طرح نیز می‌توان به حقوق، بیمه، امریه سربازی، گواهینامه علمی و مهارتی مورد تایید پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی تهران و بزرگان صنعت دریایی کشور برای دانش‌آموختگان و مهارت آموزان حرفه‌های دریایی این آکادمی اشاره کرد.

مدیر و موسس آکادمی دریایی سیراف با تاکید بر اینکه بسیاری از نخبگان از درون صنعت و خارج از دانشگاه در حوزه صنعت حضور و وجود دارند، خاطرنشان کرد: در حوزه صنعت دریایی، خدماتی انجام می دهیم که ایجاد ارزش می کند و از دل این ارزش‌آفرینی ارزش های دیگری نیز آفریده می شود. ما معتقدیم آموزشی که منتج به اشتغال نشود به هیچ دردی نمی خورد. همچنین اعتقاد داریم جامعه با نخبگان توانمند نمی شود بلکه با تلاشگران هدفمند توانمند می شود و با حضور نخبگان احتمالا تنها می‌توان به افزایش سرعت توسعه آن امیدوار بود.

گزارش جهانی درباره آینده مشاغل

بنیان‌گذار ومدیرعامل آکادمی آنلاین «مکتب خونه» نیز در این نشست با اشاره به یک گزارش جهانی مربوط به آینده مشاغل که در سال ۲۰۲۵ منتشر شده است، گفت: گزارش اخیرمجمع جهانی اقتصاد درباره آینده مشاغل نشان می دهد تا سال 2030، حدود 180 شغل جدید در دنیا ایجاد می شود که معادل 15 درصد کل مشاغل دنیاست. البته معادل همان میزان هم، شغل در دنیا از بین خواهد رفت.

مصطفی حسینی، خاطرنشان کرد: مشاغل آینده عمدتا از جنس مشاغل تکنولوژی محور، کلان داده، هوش مصنوعی و... هستند. همچنین مشاغلی که از جنس اپراتوری، ادمینی و شغل‌هایی که نیاز به دانش و مهارت خاصی ندارند نیز در معرض خطر نابودی قرار دارند و از بین خواهد رفت. اقتصاد مهارت محور، در دنیا در حال پررنگ تر شدن است و دنیا به این سمت می رود.

وی با بیان اینکه وضعیت مشاغل در دنیا به گونه‌ای است که مهارت های عملی و تخصص های افراد ارزش آفرینی کرده و منجر به رشد خواهد شد، ادامه داد: دیگر ارزش فارغ التحصیلی با مدارک دانشگاهی در حال کاهش یافتن است و نقش مهارت پررنگ تر می‌شود و فارغ التحصیلان برای ارزش آفرینی نیاز به مهارت دارند. در این فضا که از مدرک محوری به سمت مهارت محوری می‌رویم، دانشگاه‌های موفق دنیا هم به این سمت در حال حرکت هستند و مدل های جدید یادگیری مبتنی بر پروژه و آموزش‌های عملی هم ایجاد شده است.همچنین پارک های علم و فناوری در تلاش هستند تا همین نقش را ایفا کنند.

وی با تاکید بر اینکه دانشگاه‌ها و محیط‌های آکادمیک از جمله پارک‌های علم و فناوری باید بتوانند آموزش مهارت بیشتری با پروژه‌های واقعی از طریق ارتباط با صنعت ارائه دهند، تصریح کرد: مراکز آموزش عالی ومهارت‌آموزی، در حوزه مهارت‌های نرم نیز باید ورود کنند و در تعاملات دانشجویان با شرکت ها مداخله داشته باشند. در یک جمع بندی می‌توان گفت آینده اقتصاد بر پایه افرادی است که مهارت علمی دارند و صرفا با مدارک آکادمیک پیش نخواهد رفت. در واقع، دانش بدون مهارت تضمین کننده تصدی شغل و دستیابی به موفقیت در دنیا نیست و پارک های علم و فناوری و دانشگاه ها در ایران نیز باید با این موضوع همراه و همگام شوند.

حلقه مفقوده بین جامعه و دانشگاه

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات سیاست علمی کشور و رییس کرسی یونسکو در ترویج علم، نیز در این پنل اعلام کرد: یک حلقه مفقوده بین دانشگاه و جامعه وجود دارد.

اکرم قدیمی افزود: یکی از کارهای مهم انجام شده در جهان، بحث نوآوری های مردمی است. نوآوری‌هایی که از دل جامعه برای حل مشکلات و مسائل محلی برمی آید. نوآور‌ی‌های مردمی در واقع کمک می کند این ارتباط برقرار شود.

وی با بیان اینکه در حوزه آموزش عالی مشکلات حل نشده زیادی وجود ندارد که دلایل مختلفی در این زمینه قابل ذکر است، گفت: اگر می خواهیم اقدامی متفاوت انجام دهیم باید نگاهی نو داشته باشیم. استفاده از تجارب جهانی در این زمینه بسیار موثر است.

قدیمی با انتقاد به اینکه اساسا در دانشگاه‌های ما، مهارت آموخته نمی شود، تاکید کرد: لازم است ارتباط مردم در دانشگاه‌ها ایجاد شود. از جمله ایجاد ناحیه های نوآوری در محدوده های دانشگاهی اقدامی مفید در این زمینه محسوب می‌شود که نمونه‌های موفق و اجرایی آن هم موجود است.

وی اظهار کرد: مدرک گرایی هنوز وجود دارد. مسایل غیرقابل حل نیستند اما نیازمند سیاست گذاری‌های جدید و توجه به شیوه‌های جدید مهارت آموزی و آموزش است. مهارت ها باید جزو دروس باشند و به آموزش های غیررسمی توجه شود.

رییس کرسی یونسکو در ترویج علم با بیان اینکه در حوزه آموزش مهارت در بستر آموزش عالی، آنچه هست با آنچه باید باشد خیلی فاصله دارد، تصریح کرد: نیاز داریم به بحث حلقه مفقوده بین علم و جامعه و علم و صنعت توجه شود و سیاست گذاری‌های جدید و بازبینی براساس حل مساله و توجه به نیازهای مردم در دستور کار قرار بگیرد.