علیرضا امینایی، متخصص و مدرس حوزه مالی و سرمایه‌گذاری در صنعت دریایی، ضمن تشریح چالش‌ها و موانعی که در مسیر شکل‌گیری و توسعه اقتصاد دریامحور در کشور وجود دارد، ضرورت‌های دستیابی به این هدف مهم اقتصادی را مورد تاکید قرار داد.

به گفته وی تنها در صورت رفع این چالش‌ها است که می‌توان به بهبود شرایط صنعت دریایی و دریانوردی در کشور در مسیر تحقق اقتصاددریامحور امیدوار بود. مشروح گفت و گوی خبرنگار پایگاه خبری "گفتمان دریا "با وی را در ادامه بخوانید:

مدتی است که موضوع اقتصاد دریامحور به عنوان یکی از اولویت‌های مهم دولت چهاردهم در بدنه دولت و بخش خصوصی مطرح شده و مورد تاکید است، با توجه به تخصص شما در حوزه‌های مالی و سرمایه‌گذاری، اقتصاد دریامحور به چه زیرساخت‌ها و الزامات مالی و سرمایه‌گذاری نیازمند است؟

 اقتصاد دریامحور به مجموعه‌ای از فعالیت‌های اقتصادی اطلاق می‌شود که در ارتباط با دریا و منابع آن انجام می‌شود. این فعالیت‌ها شامل صنایعی مانند کشتیرانی، شیلات، گردشگری دریایی، انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی، استخراج مواد معدنی از دریا و... است. تحقق اقتصاد دریامحور در ایران نیازمند الزامات و زیرساخت‌های مالی و سرمایه‌گذاری متعددی است که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.

«سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دریایی»، یکی از این حوزه‌هاست که در این زمینه می‌توان به مواردی همچون توسعه‌ بنادر، حمل و نقل دریایی و صنایع دریایی اشاره کرد. در حیطه توسعه بنادر باید گفت که بنادر نقش حیاتی در اقتصاد دریامحور ایفا می‌کنند. سرمایه‌گذاری در توسعه و تجهیز بنادر، افزایش ظرفیت آن‌ها و بهبود خدمات لجستیکی می‌تواند به رونق فعالیت‌های تجاری و اقتصادی مرتبط با دریا کمک کند. در زمینه حمل و نقل دریایی آنچه قابل ذکر است این که توسعه ناوگان حمل‌ونقل دریایی، اعم از کشتی‌های تجاری، مسافری و شناورهای پشتیبانی، از اهمیت بالایی برخوردار است. «سرمایه‌گذاری در ساخت، خرید و نوسازی کشتی‌ها» و همچنین «ایجاد خطوط کشتیرانی منظم» می‌تواند به توسعه اقتصاد دریامحور کمک کند. همچنین در حیطه صنایع دریایی،  ایجاد و توسعه صنایع دریایی مانند کشتی‌سازی، تعمیرات کشتی، ساخت تجهیزات دریایی و...به تقویت اقتصاد دریامحور و ایجاد اشتغال کمک شایان توجهی می‌کند.

در حوزه تامین مالی چطور؟ اقتصاد دریامحور در این زمینه نیازمند چه زیرساخت‌ها و الزاماتی است؟

تامین منابع مالی نیز یکی دیگر از الزامات مهم تحقق این موضوع است. در این زمینه هم، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی یکی از ارکان و پیش‌شرط‌های مهم است. در واقع برای تحقق اقتصاد دریامحور، جذب سرمایه‌گذاری از منابع داخلی و خارجی ضروری است. ایجاد بسترهای مناسب برای سرمایه‌گذاری، ارائه تسهیلات و مشوق‌های لازم و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاران کمک کند.

تأمین مالی از طریق بازار سرمایه یکی دیگر از روش‌هایی است که می‌توان در حوزه تامین مالی اقتصاددریامحور به عنوان یک مسیر مهم به آن اشاره کرد. بازار سرمایه می‌تواند نقش مهمی در تأمین مالی پروژه‌های مرتبط با اقتصاد دریامحور ایفا کند. انتشار اوراق قرضه، سهام و سایر ابزارهای مالی مسیرهای مناسبی برای جذب سرمایه از عموم مردم و شرکت‌ها است.

 در نهایت نیز استفاده از منابع دولتی در حوزه تامین مالی طرح‌های تحقق اقتصاددریامحور قابل ذکر است. دولت نیز می‌تواند با تخصیص بودجه مناسب و ایجاد صندوق‌های حمایتی، مسیر تأمین مالی پروژه‌های زیربنایی و توسعه‌ای مرتبط با اقتصاد دریامحور را هموار کند.

توسعه صنایع مرتبط با اقتصاددریامحور و صنعت دریایی چه نقشی می‌تواند داشته باشد و به لحاظ مالی  وسرمایه‌گذاری در این حوزه چه امکانات، روش‌ها و ابزارهایی در دسترس است؟

توسعه صنایع مرتبط در کنار ضرورت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و همچنین تامین مالی از طرق مختلف، از دیگر ابزارها و مسیرهای دستیابی به اقتصاددریامحور است. در این زمینه باید از تمام پتانسیل‌هایی که در حوزه‌های مختلف اعم از شیلات، گردشگری و انرژی های تجدید‌پذیر دریایی و  سایر صنایع مرتبط وجود دارد استفاده کرد.

در حوزه شیلات، توسعه صنعت شیلات، اعم از صید صنعتی، پرورش آبزیان و فرآوری محصولات دریایی، می‌تواند به افزایش تولید و صادرات محصولات دریایی و رونق اقتصاد دریامحور کمک کند. همچنین، توسعه گردشگری دریایی، شامل گردشگری ساحلی، گردشگری جزایر، گردشگری غواصی و... در فرایند جذب گردشگران داخلی و خارجی و ایجاد درآمد و اشتغال موثر است. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی مانند انرژی باد، انرژی خورشیدی و انرژی جزر و مد می‌تواند به تأمین انرژی پاک و پایدار و کاهش وابستگی به سوخت منجر شود. همه این‌ها در تحقق اقتصاد دریامحور مهم و اثربخش و البته ضروری است.

در حوزه سرمایه گذاری، صنعت دریایی ما با چه چالش های مواجه است و راهکارهای حل این چالش چیست؟

صنعت دریایی ایران، با وجود پتانسیل‌های فراوان، با چالش‌های متعددی روبروست که مانع از توسعه و شکوفایی کامل آن شده‌اند. این چالش‌ها را می‌توان به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود.«چالش‌های اقتصادی»، یکی از مهم‌ترین آن هاست و یکی از ابعاد محسوس آن هم به موضوع تحریم‌ها مربوط می‌شود. تحریم‌های بین‌المللی، به ویژه تحریم‌های آمریکا، تأثیرات منفی شدیدی بر صنعت دریایی ایران داشته است. این تحریم‌ها باعث محدودیت در دسترسی به فناوری‌های نوین، تجهیزات پیشرفته، بازارهای جهانی و منابع مالی شده است.

  مشکلات مالی، چالش دیگری است که دولت و بخش خصوصی در مسیر دستیابی به اقتصاد دریامحور با آن رو به رو هستند. کمبود منابع مالی، نوسانات اقتصادی، نرخ بالای بهره و مشکلات بانکی، سرمایه‌گذاری در صنعت دریایی را با مشکل مواجه کرده است. موضوع رقابت و قدرت رقبا نیز مساله دیگری است که در این زمینه می توان به آن اشاره کرد.  صنعت دریایی ایران در عرصه بین‌المللی با رقبای قدرتمندی روبروست که از مزایای بیشتری برخوردارند. برای رقابت در این عرصه، لازم است که صنعت دریایی ایران از نظر فناوری، کیفیت خدمات و قیمت، بهبود یابد.

در حوزه فنی و زیرساختی هم صنعت دریایی ایران با مشکلات مختلفی رو به رو است.این چالش‌ها چطور و چگونه در مسیر دستیابی به اقتصاد دریامحور ایجاد اختلال می‌کنند؟

مسائلی همچون ناوگان فرسوده، کمبود زیرساخت‌های مناسب و فناوری‌های قدیمی، مهم‌ترین چالش‌های فنی و زیرساختی هستند که صنعت دریایی ما با آن رو به روست. در ارتباط با موضوع ناوگان باید گفت بخش بزرگی از ناوگان تجاری ایران فرسوده و قدیمی است که باعث کاهش کارایی و افزایش هزینه‌ها می‌شود. نوسازی ناوگان هم نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان است. از سوی دیگر با معضلی به نام «کمبود زیرساخت‌های مناسب»، رو به رو هستیم. برخی از بنادر ایران از نظر تجهیزات، عمق و ظرفیت محدودیت دارند که مانع از ورود کشتی‌های بزرگ و افزایش حجم تجارت دریایی می‌شود. در این زمینه نیز توسعه زیرساخت‌های بندری و دریایی ضروری است. سومین مشکل در این زمینه به عدم استفاده از فناوری‌های جدید یا اتکا به فناوری‌های قدیمی و به روز رسانی نشده مربوط می‌شود. استفاده از فناوری‌های قدیمی در برخی از بخش‌های صنعت دریایی باعث کاهش بهره‌وری و کیفیت خدمات می‌شود. بنابراین، به‌روزرسانی فناوری‌ها و استفاده از تجهیزات پیشرفته جزو الزامات و موارد مهم است.

علاوه بر آنچه گفته شد، توسعه دریامحور در ایران با چالش‌های دیگر اعم از «چالش‌های مدیریتی و قانونی» نیز رو به روست. از جمله مصادیق این چالش‌ها نیز می‌توان به  قوانین و مقررات دست‌وپاگیر اشاره کرد. برخی از قوانین و مقررات حاکم بر صنعت دریایی دست‌وپاگیر و ناکارآمد هستند که باعث کندی روند توسعه و ایجاد مشکلات برای فعالان این حوزه می‌شوند. بنابراین برای حل این موضوع نیز اصلاح قوانین و مقررات ضروری است. از سوی دیگر، می‌توان به معضلی با عنوان «مدیریت ناکارآمد» نیز اشاره کرد. برخی از شرکت‌ها و سازمان‌های مرتبط با صنعت دریایی از مدیریت ناکارآمد و ساختارهای سازمانی نامناسب رنج می‌برند که باعث کاهش بهره‌وری و هدر رفت منابع می‌شود. این در حالی است که وجود «فساد» هم در برخی از بخش‌های صنعت دریایی باعث کاهش اعتماد عمومی و سرمایه‌گذاران می‌شود و مانع از توسعه این صنعت می‌شود. در این خصوص نیز بهبود مدیریت و ساختار سازمانی و همچنین مبارزه با فساد و ایجاد شفافیت از موارد مهم و کلیدی است.

موضوعات مربوط به محیط زیست و همچنین مباحث مربوط به آن نیز جزو مسائلی است که از سوی کارشناسان حوزه اقتصاد دریامحور به عنوان یکی از موانع تحقق این امر همواره مورد توجه و تاکید بوده است.لطفا در این زمینه نیز توضیح دهید.

بله، نقش چالش‌های زیست‌محیطی را نمی‌توان در این زمینه نادیده گرفت. از مهم‌ترین مصادیق آن نیز موضوعات مرتبط با آلودگی دریا و تغییرات آب و هوایی است.  آلودگی دریا ناشی از فعالیت‌های صنعتی، حمل‌ونقل دریایی و تخلیه فاضلاب‌ها، تهدیدی جدی برای محیط زیست دریایی و صنعت دریایی است.  همچنین تغییرات آب و هوا می‌تواند تأثیرات منفی بر صنعت دریایی داشته باشد. لازم است در این زمینه نیز با اتکا به دانش روز دنیا اقدامات مورد نیاز انجام شود. کنترل و کاهش آلودگی دریا یکی از موضوعاتی است که باید در راس برنامه‌های تحقق اقتصاد دریامحور به آن توجه شود.

با توجه به آنچه در حوزه چالش‌ها و مسائل‌ مرتبط با دستیابی به اقتصاد دریامحور در ایران گفته شد، چه راهکارهای جامع و موثری را در این مسیر به سیاست‌گذار صنعت دریایی و دریانوردی ایران پیشنهاد می‌کنید؟

برای غلبه بر این چالش‌ها و توسعه صنعت دریایی ایران، لازم است راهکارهای جامع و مؤثری اتخاذ شود. برخی از این راهکارها مربوط به جذب سرمایه‌گذاری، توسعه همکاری‌های بین‌المللی،اصلاح قوانین و مقررات، بهبود مدیریت، مبارزه با فساد، حفاظت از محیط زیست و ... است. در حوزه‌های مربوط به سرمایه‌گذاری، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی برای نوسازی ناوگان، توسعه زیرساخت‌ها و به‌روزرسانی فناوری‌ها ضروری است. از سوی دیگر، همکاری با کشورهای دیگر در زمینه تبادل فناوری، آموزش نیروی انسانی و جذب سرمایه‌گذاری می‌تواند به توسعه صنعت دریایی ایران کمک کند. این در حالی است که باید هر چه سریعتر، اصلاح قوانین و مقررات دست‌وپاگیر و تدوین واستفاده از قوانین و مقررات شفاف و کارآمد به منظور تسهیل فعالیت‌های دریایی و جذب سرمایه‌گذاران در دستور کار دولت و سیاست‌گذار حوزه دریایی و دریانوردی کشور قرار بگیرد. همچنین بهبود مدیریت شرکت‌ها و سازمان‌های مرتبط با صنعت دریایی و ایجاد ساختارهای سازمانی مناسب جهت افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها در این راه از موارد مهم و ضروری است.

همچنین لازم است تدابیر لازم، فوری و قاطعانه در زمینه مبارزه با فساد و ایجاد شفافیت در تمامی بخش‌های صنعت دریایی در جهت افزایش اعتماد عمومی و سرمایه‌گذاران به کار گرفته شود و به منظور حفاظت از محیط زیست، اتخاذ تدابیر لازم برای کنترل و کاهش آلودگی دریا و مقابله با تغییرات آب و هوا که می‌تواند به توسعه پایدار صنعت دریایی کمک کند، در فهرست اولویت‌ها جانمایی شود.

با اتخاذ این راهکارها و برنامه‌ریزی دقیق، می‌توان امیدوار بود که چالش‌های صنعت دریایی ایران به تدریج برطرف شده و زمینه برای توسعه و شکوفایی این صنعت فراهم شود.

تهیه و تنظیم: هاجر شادمانی