به گزارش پایگاه خبری گفتمان دریا، کود شیمیایی از مهم‌ترین نهاده‌های کشاورزی و تولید غذا محسوب می‌شود. بخش عمده‌ای از تولیدات کشاورزی وابسته به کود است، به نحوی که گفته می‌شود با حذف کود از کشاورزی حجم تولیدات ۳۰ تا ۵۰ درصد کاهش می‌یابد. همچنین مشاهدات نشان می‌دهد با شروع تولید گسترده غذا با کودهای نیتراته، ارتباط معناداری بین افزایش رشد غذای تولید شده با کود و افزایش جمعیت جهان ایجاد شده است. ایران با داشتن موقعیت استراتژیک برای تولید، ترانزیت و تجارت این کالای راهبردی می‌تواند نقش مهمی در کنترل نبض بازار این کالا داشته باشد.

هند و پاکستان مشتری کودهای شیمیایی در منطقه غرب آسیا

قرارگیری ایران در منطقه‌ای که در آن «کشاورزی به طور سنتی محرک اقتصاد و امنیت غذایی برخی از کشورها محسوب می‌شود»، به ایران فرصت ویژه‌ای می‌دهد تا در این حوزه نقش‌آفرینی کند. به عنوان مثال هند سالانه حدود ۳۰ میلیون تن کود شیمیایی مصرف می‌کند و از این مقدار ۲۳ میلیون تن آن را وارد می‌کند.

طبق آمار OEC در سال ۲۰۲۱ بیش از ۲۰ درصد از محصولات صادراتی هند، محصولات کشاورزی نظیر پنبه و منسوجات حاصل از آن، میوه‌های گرمسیری، گوشت و چرم بوده است که همه به نوعی با کشاورزی مرتبط هستند. این موضوع نشان دهنده اهمیت کشاورزی و مصرف نهاده‌های کشاورزی نظیر کود است.

همچنین سهم محصولات و فرآورده‌های کشاورزی و نساجی در پاکستان به بیش از ۷۰ درصد از صادرات این کشور می‌رسد که نشان دهنده محوری بودن کشاورزی در اقتصاد این کشور است. این عدد در افغانستان به بیش از ۶۰ درصد با محوریت انگور و محصولات باغی می‌رسد. افزایش عملکرد در کشاورزی به عوامل مختلفی بستگی دارد که یکی از مهمترین عوامل استفاده از نهاده‌های کشاورزی نظیر کودهای شیمیایی است. هند و پاکستان نیز در منطقه غرب آسیا از جمله خریداران عمده کودهای شیمیایی هستند که به طور میانگین سالانه ۲۵ میلیون تن واردات کود دارند.

ایران؛ مسیری امن برای صادرات کود به روسیه و بلاروس

وجود دو کشور عمده واردکننده (هند و پاکستان) در جنوب و شرق ایران و دو کشور عمده صادرکننده آن (روسیه و بلاروس) در شمال ایران موقعیتی استثنایی به ایران می‌دهد تا بتواند به عنوان واسط، نقش مهمی در شکل‌گیری بازارهای جدید برای کود این دو کشور ایفا کند. هر دو کشور بلاروس و روسیه دچار تحریم‌های شدید اقتصادی شده‌اند و صادرات کود این کشورها نیز به طور مستقیم و غیرمستقیم تحریم شده و دچار چالش‌هایی برای پیدا کردن بازارهای جدید یا رساندن محصول به دست مشتریان خود است.

محموله‌های کود گاها تحت عنوان تحریم و حمایت از اوکراین ضبط می‌شود. چنین موضوعی موجب شکل‌گیری یک «نیاز استراتژیک» به مسیری امن برای صادرات کود این کشورها شده است، مسیری که کشورهای عضو ناتو نتوانند در جریان تجاری آن اختلالی ایجاد کنند روسیه در سال ۲۰۲۱ پیش از شروع جنگ حدود ۳۷ میلیون تن صادرات کودهای شیمیایی داشته است. بلاروس که پیش از جنگ ۱۰ تا ۱۲ میلیون تن صادرات کودهای پتاسه داشت در سال ۲۰۲۲ با ممنوعیت عبور کالا از لیتوانی تنها توانست ۸ میلیون تن صادرات کود داشته باشد. این کشور محصور در خشکی بوده و در شرایط فعلی به مسیر صادراتی روسیه اتکا دارد. شکل زیر سهم کشورهای مختلف از تولید کودهای مختلف را نشان می‌دهد.

با توجه به آن که ایران در آفریقا، آمریکای جنوبی و شرق آسیا مشتری کود دارد، با بهره گرفتن از موقعیت روسیه و بلاروس در شمال کریدور شمال – جنوب می‌تواند چنین محصولاتی را به مناطق عمده کشاورزی جهان در آمریکای جنوبی، شرق آسیا و آفریقا صادر کرده و در عوض محصولاتی را از جنوب جهانی به این کشورها منتقل کند که در روسیه و سایر کشورهای حوزه CIS به طور سنتی وارد می‌شود.

انتهای پیام/