گفتمان دریا-هاجر شادمانی: در حالی که مسئولان و کارشناسان حوزه بنادر، دریانوردی و صنعت دریایی کشور بارها از وجود موانع و مشکلات متعدد در مسیر تبدیل منطقه استراتژیک مکران به کانون اقتصاد دریامحور کشور خبر داده و آن را تشریح کرده‌اند اما تازه‌ترین اظهارنظرها از نیازمندی مبرم این منطقه به جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی اعم از داخلی و خارجی خبر می‌دهد.

نتایج مطالعات انجام شده نشان می‌دهد، سواحل مکران با حدود ۲۷۰۰ کیلومتر خط ساحلی در جنوب شرقی ایران، ظرفیت‌های بالقوه‌ای در حوزه‌های ترانزیت، شیلات، انرژی و گردشگری دریایی دارند. با این حال، این منطقه با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که مانع بهره‌برداری کامل از این ظرفیت‌ها می‌شود.

چهار مانع اصلی توسعه مکران

بررسی‌ها نشان می‌دهد، منطقه مکران در گام اول و در مسیر دستیابی به اهداف اقتصاد دریامحور با چهار مانع کلیدی و اصلی رو به رو است. این موانع اصلی طیف گسترده‌ای از مشکلات موجود در حوزه زیرساخت‌ها و روبناها، شرایط حکمرانی در منطقه، موانع موجود در مسیر جذب سرمایه و ریسک بالای سرمایه‌گذاری و همچنین فقدان برنامه‌ریزی مبتنی بر آمایش سرزمین را در برمی‌گیرد.

اولین مانع مهم که در مسیر توسعه مکران می‌توان به آن اشاره کرد به موضوع «ناکافی بودن زیرساخت‌ها» در این منطقه، متناسب با اهداف تعریف شده برای آن برمی‌گردد. نبود شبکه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای منسجم، ضعف در زنجیره‌های لجستیک و کمبود زیرساخت‌های انرژی و ارتباطات، دسترسی به بازارهای داخلی و بین‌المللی را برای مکران محدود کرده است. این در حالی است که تمام این موارد جزو ضروریات اولیه و کلیدی  در مسیر تحقق اقتصاد دریامحور در این منطقه و مناطق مشابه بندری است.

آن طور که دیدگاه‌های کارشناسی نشان می‌دهد مکران همچنین با «نقص در حکمرانی منطقه‌ای» رو به روست. تعدد نهادهای تصمیم‌گیر و نبود هماهنگی بین نهادهای محلی، استانی و ملی، برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های کلان در این منطقه بندری  را دچار کندی کرده است.

«سرمایه‌گریزی و ریسک بالا»، از دیگر عواملی است که می‌تواند دستیابی به اهداف توسعه دریامحور در این منطقه را با دشواری و کندی رو به رو کند. بررسی‌ها حاکی است، نااطمینانی در سیاست‌های کلان، ضعف در امنیت سرمایه‌گذاری و نبود تضمین‌های حمایتی باعث شده بخش خصوصی تمایلی به حضور پررنگ در این منطقه نداشته باشد. در حالی که جذب سرمایه گذار و ورود سرمایه به این منطقه یکی از الزامات اصلی و کلیدی برای توسعه مکران و سایر مناطق بندری مشابه محسوب می‌شود.

توسعه و اقتصاد دریامحور در مکران همچنین با یک نقیصه دیگر یعنی «فقدان برنامه‌ریزی مبتنی بر آمایش سرزمین» مواجه است. در عمده موارد، طرح‌های توسعه‌ای مکران بعضاً بدون تطابق با واقعیت‌های اقلیمی، اجتماعی و بومی منطقه تدوین شده‌اند و باعث اتلاف منابع شده و می‌شوند و لازم است در این زمینه هر چه سریعتر اقدامات مورد نیاز به منظور برنامه‌ریزی‌های ضروری مبتنی بر آمایش سرزمین انجام شود.

پتانسیل‌های سرمایه‌گذاری مکران

همان طور که اشاره شد یکی از مهم‌ترین الزامات تحقق توسعه دریامحور در بندر مکران، ورود و جذب سرمایه‌ها و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است. به رغم وجود پتانسیل‌های بالا اما مکران هم‌اکنون منطقه‌ای سرمایه‌گریز است و نمی‌توان جذب سرمایه در آن را موفق ارزیابی کرد.اما بررسی‌ها نشان می‌دهد با توجه به ظرفیت‌های موجود، می‌توان اعلام کرد که دست کم در چهار بخش، سرمایه‌گذاری در مکران از پتانسیل بالایی برخوردار است.

اولین بخش برای جذب سرمایه متناسب با ویژگی‌های منطقه‌ای مکران، حوزه «شیلات و صنایع وابسته» از قبیل توسعه پرورش میگو و ماهی و احداث کارخانه‌های فرآوری محصولات دریایی است. سرمایه‌گذاری در «انرژی‌های تجدیدپذیر»، به ویژه سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های خورشیدی و بادی، به خصوص در مناطق با تابش خورشیدی بالا، دومین حوزه مناسب برای جذب سرمایه بخش خصوصی از داخل و خارج کشور است.

«گردشگری دریایی» در مکران از طریق توسعه زیرساخت‌های گردشگری، ایجاد هتل‌ها و مراکز تفریحی در سواحل مکران نیز زمینه دیگری است که برای توسعه این منطقه باید به طور جدی مورد توجه واقع شود چرا که این منطقه به لحاظ ویژگی‌های زیست‌محیطی، چشم‌انداز و اقلیم، می‌تواند به مکان مناسب و مستعد برای توسعه گردشگری دریایی و بندری تبدیل شود و منابع قابل توجهی از این مسیر برای توسعه آن تامین شود.

حوزه «حمل‌ونقل و لجستیک»، از دیگر زمینه‌هایی است که می‌تواند به جذب سرمایه و سرمایه‌گذار در منطقه مکران کمک کند. توسعه بنادر و ایجاد مناطق آزاد تجاری برای تسهیل تجارت بین‌المللی در منطقه مکران باید در دستور کار قرار بگیرد و به طور جدی دنبال شود.

دولت و بخش خصوصی چه کنند؟

در حالیکه کارشناسان شهری و اقتصادی بر عدم مداخله مستقیم دولت در طرح‌های توسعه‌ای، زیربنایی و روبنایی تاکید دارند، به طور کلی به سه ماموریت اصلی سیاست‌گذار در منطقه مکران برای توسعه این منطقه و پیشبرد اهداف اقتصاد دریامحور، می‌توان اشاره کرد.

تدوین و اجرای برنامه‌های جامع توسعه منطقه‌ای با همکاری نهادهای مختلف، از جمله مهمترین ماموریت‌های دولت در این منطقه استراتژیک است. همچنین لازم است دولت با «ایجاد مشوق‌های مالی و تسهیلات برای جذب سرمایه‌گذاری» وارد عمل شده و تامین مالی و فنی برای اجرای پروژه‌های توسعه‌ای در این منطقه را به بهترین نحو و از مسیر درست انجام دهد. لازم است در این منطقه در خصوص «تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل و انرژی» اهتمام لازم از سوی دولت انجام شود تا بخش خصوصی نیز تمایل و رغبت کافی برای ورود به این منطقه، سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌های توسعه‌ای را به دست آورد.

در این میان بخش خصوصی نیز می‌تواند با «سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولیدی و خدماتی مرتبط با اقتصاد دریامحور» به تحقق اهداف توسعه‌ای از مبدا مکران کمک کند. بخش خصوصی همچنین قادر است از طریق «همکاری با دولت در اجرای پروژه‌های توسعه‌ای»، به توسعه این منطقه کمک کند. «ایجاد اشتغال و ارتقاء مهارت‌های نیروی کار محلی» نیز از دیگر اقداماتی است که با ورود بخش خصوصی به مکران می‌توان به تحقق آن امیدوار شد.