بلوغ کشتی‌سازی ایرانی
گفتمان
دریا
گفتمان دریا-هاجر شادمانی: کشتی‌سازی و صنایع دریایی یکی از ارکان مهم اقتصاد کشورهایی است که از ظرفیت‌های دریایی بهره می‌برند. در ایران نیز این صنعت، به‌ویژه در سال‌های اخیر، با چالش‌های مختلفی روبه‌رو بوده است. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات موجود، «کمبود نیروی انسانی متخصص» و همچنین «عدم هماهنگی بین نهادهای دولتی و خصوصی برای استفاده بهینه از ظرفیت‌های داخلی» است. هر چند در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای رفع این مشکلات و ارتقای کشتی‌سازی در کشور انجام شده است.
برای بررسی بیشتر این مسائل و روند توسعه این صنعت در ایران، با سعید جعفری، سرپرست مجتمع کشتی‌سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو)، گفتگو کرده‌ایم. وی با نگاهی کارشناسانه با تکیه بر تجربه طولانی در حوزه کشتی‌سازی، به مسائل کلیدی این صنعت و چالش‌هایی که برای دستیابی به خودکفایی در ساخت شناورهای دریایی وجود دارد، پرداخته است.
جعفری در گفت و گو با «پایگاه خبری گفتمان دریا»، به چالش‌ها وموانع پیش‌روی صنعت دریایی ایران از جمله مشکلات مربوط به «نیروی انسانی کارآمد و متخصص»، «مسائل و نواقص مربوط به استانداردهای کشتی‌سازی»، و همچنین «برنامه‌های موجود برای استفاده از ظرفیت‌های داخلی» و «ارتقای توانمندی‌های بخش خصوصی» پرداخته است. وی در بخش دیگری از این گفت و گو به بررسی وضعیت کشتی‌سازی در سطح بین‌المللی و موقعیت ایران در این زمینه، و نیز تأکید بر اهمیت تجمیع تقاضا و برنامه‌ریزی منسجم برای رفع مشکلات درازمدت می‌پردازد.این مصاحبه، نگاه دقیقی به وضعیت و چشم‌انداز کشتی‌سازی ایران دارد و راهکارهایی برای حل چالش‌های موجود ارائه می‌دهد. مشروح گفت و گو با سعید جعفری، سرپرست مجتمع کشتی‌سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایکو)، را در ادامه بخوانید:
با توجه به تجربه طولانی‌تان در حوزه کشتی‌سازی و صنایع دریایی، مهم‌ترین چالش‌هایی که در حال حاضر کشتی‌سازی کشور با آن مواجه است، چیست؟
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که در حال حاضر در حوزه کشتی‌سازی کشور با آن روبه‌رو هستیم، کمبود نیروی انسانی متخصص و ماهر است. به‌ویژه در شرایط فعلی که تمامی شرکت‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که تنها خرید تجهیزات و فناوری‌های پیشرفته کافی نیست، نیروی انسانی متخصص یکی از ارکان اصلی پیشرفت است. متأسفانه در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که در کشتی‌سازی‌های داخلی داریم، این است که تعداد کافی نیروی انسانی متخصص و ماهر در این صنعت نداریم. این مشکل نه‌تنها در کشتی‌سازی بلکه در صنایع دیگر حوزه دریایی نیز مشهود است. به همین دلیل، نیاز است که بر موضوع آموزش نیروی انسانی سرمایه‌گذاری بیشتری شود.
در این راستا، چه اقداماتی برای آموزش نیروی انسانی و ارتقای مهارت‌های آنان در حال انجام است؟
در حال حاضر، یکی از اقداماتی که در این زمینه انجام می‌شود، برگزاری دوره‌های تخصصی است که توسط شرکت‌هایی مانند شرکت سیراف برای ارتقای مهارت‌های عملی نیروهای انسانی برگزار می‌شود. این دوره‌ها هدفشان تربیت نیروی متخصصی است که علاوه بر دانش تئوری، توانایی عملی و کاربردی لازم را برای انجام پروژه‌های پیچیده کشتی‌سازی داشته باشد. در این دوره‌ها، دانشجویان و مهندسانی که در دانشگاه‌ها به‌صورت تئوری با مفاهیم آشنا شده‌اند، با تجربه‌های عملی مواجه می‌شوند که توانمندی‌های آن‌ها را در صنعت افزایش می‌دهد و آنان را برای فعالیت‌های حرفه‌ای آماده می‌کند.
ظرفیت کشتی‌سازی‌های داخلی کشور را در حال حاضر چگونه ارزیابی می‌‌کنید؟ و چگونه می‌توان از ظرفیت‌های داخلی برای تأمین نیازهای کشور استفاده کرد؟ آیا کشتی‌سازی‌های داخلی توانایی ساخت شناورهای مورد نیاز کشور را دارند؟
در حال حاضر ظرفیت کشتی‌سازی‌های داخلی کشور به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای ارتقا یافته است و باید بگویم که هیچ بهانه‌ای برای خرید کشتی از خارج وجود ندارد. این روزها، کشتی‌هایی که پیش از این تنها در خارج از کشور ساخته می‌شدند، اکنون در داخل کشور ساخته می‌شوند و ظرفیت کشتی‌سازی داخلی توانایی ساخت انواع شناورهای پیچیده، از جمله شناورهای حمل و نقل و شناورهای خدماتی را دارد. متأسفانه یکی از مشکلاتی که باعث می‌شود برخی شرکت‌ها به دنبال خرید کشتی از خارج باشند، نبود تجمیع تقاضا و توزیع نامناسب آن در داخل کشور است. در بسیاری از مواقع، ناهماهنگی‌های موجود بین نهادهای دولتی و خصوصی باعث می‌شود که تصمیمات به‌طور نادرست و در مواقع بحرانی گرفته شود که در این شرایط، خرید خارجی به‌عنوان سریع‌ترین گزینه انتخاب می‌شود. در حالی که اگر تقاضاها به‌طور متمرکز و منظم تجمیع و توزیع شوند، ظرفیت‌های داخلی می‌توانند به‌راحتی این نیازها را تأمین کنند.
آیا کشتی‌سازی کشور در حال حاضر به استانداردهای بین‌المللی رسیده است و آیا کشتی‌هایی که در ایران ساخته می‌شوند، از استانداردهای لازم برخوردار هستند؟
یکی از مسائل مهم در کشتی‌سازی، رعایت استانداردهای بین‌المللی است. بدون رعایت این استانداردها، هیچ کشتی‌ای نمی‌تواند وارد آب‌های بین‌المللی شود و از نظر ایمنی و تردد دریایی معتبر باشد. خوشبختانه در حال حاضر در ایران، استانداردهای بین‌المللی به‌طور کامل رعایت می‌شود و هیچ کشتی‌ای بدون رعایت این استانداردها ساخته نمی‌شود. موسسات رده‌بندی داخلی و بین‌المللی بر روند ساخت کشتی‌ها نظارت دارند و از این نظر، هیچ‌گونه نگرانی در خصوص کیفیت و ایمنی کشتی‌های داخلی وجود ندارد.
در خصوص وضعیت اقتصادی و تحولات اخیر، با توجه به توجه ویژه‌ای که دولت به حوزه دریا و کشتی‌سازی دارد، آیا این توجه می‌تواند در توسعه و ارتقای صنعت کشتی‌سازی مؤثر باشد؟
قطعاً. در دولت جدید، رئیس‌جمهور شخصاً توجه ویژه‌ای به مسائل حوزه دریا دارند. ایشان هر هفته جلسات اختصاصی برای پیگیری مسائل حوزه دریا تشکیل می‌دهند و به‌طور مستقیم بر مشکلات و چالش‌های این حوزه نظارت دارند. در گذشته، تصمیمات در این زمینه به‌صورت پراکنده و جزیره‌ای اتخاذ می‌شد، اما در حال حاضر با تمرکز بیشتری به این مسائل پرداخته می‌شود. این توجه و تمرکز می‌تواند به حل مشکلات و چالش‌های صنعت کشتی‌سازی کمک کند و زمینه را برای رشد و ارتقای این صنعت فراهم کند.من معتقدم که اگر این توجه مستمر و متمرکز ادامه پیدا کند، صنعت کشتی‌سازی ایران می‌تواند به جایگاه برجسته‌ای در سطح جهانی دست یابد.
ایزوایکو به‌عنوان یک شرکت پیشرو در صنعت کشتی ، چه نقشی در ارتقای بخش خصوصی در این صنعت ایفا می‌کند؟
ما در ایزوایکو به‌عنوان یک شرکت توسعه‌ای، هدفمان این است که فضای لازم را برای رشد و ارتقای بخش خصوصی در کشتی‌سازی فراهم کنیم. ایزوایکو دیگر تنها یک بنگاه اقتصادی نیست، بلکه تلاش می‌کنیم که به‌عنوان یک مرکز توسعه‌ای عمل کنیم و زمینه‌ای را برای استقرار شرکت‌های خصوصی فراهم آوریم. این شرکت‌ها می‌توانند در ایزوایکو فعالیت‌های خود را شروع کرده و به‌تدریج توانمندی‌های خود را ارتقا دهند. برای مثال، در حال حاضر شرکت‌های مختلف می‌توانند در ایزوایکو مستقر شوند و به‌طور مستقل فعالیت کنند و پروژه‌های بزرگ کشتی‌سازی را انجام دهند. این همکاری‌ها باعث خواهد شد که شرکت‌های خصوصی در این زمینه به بلوغ برسند و بتوانند به‌طور مستقل فعالیت کنند.
در مورد اقتصاد دریا محور، که این روزها به‌طور جدی در سطح کشور مطرح است، چه راهکارهایی برای تحقق و ارتقای آن دارید؟ آیا ایران زیرساخت‌های لازم برای تحقق این مفهوم را دارد؟
اقتصاد دریا محور به‌عنوان یک مفهوم بسیار مهم، می‌تواند تأثیر بسزایی در توسعه اقتصادی کشور داشته باشد. این اقتصاد به حوزه‌هایی مانند حمل‌ونقل دریایی، شیلات، گردشگری دریایی، بخش نظامی دریایی و حتی صنایع وابسته به این حوزه‌ها اشاره دارد. ایران به‌عنوان یک کشور دریایی، باید توجه ویژه‌ای به این موضوع داشته باشد و در تمام این حوزه‌ها به‌ویژه در کشتی‌سازی، ظرفیت‌های خود را افزایش دهد. متأسفانه در گذشته، سیاست‌های مختلف باعث شده که بخش‌هایی از این اقتصاد به‌صورت سینوسی رشد کنند. یعنی یک زمان‌هایی برخی حوزه‌ها رشد زیادی داشته‌اند و در برخی زمان‌ها به دلیل بی‌برنامه‌گی، دچار رکود شده‌اند. این ناهماهنگی در سیاست‌گذاری‌ها باعث ایجاد مشکلات زیادی شده است. برای تحقق اقتصاد دریا محور، نیاز به تمرکز و تجمیع تقاضا داریم و این موضوع باید به‌طور جدی در دستور کار قرار گیرد.
در خصوص توسعه ناوگان دریایی کشور و افزایش تعداد شناورها، چه برنامه‌هایی دارید و چطور می‌توانیم در این حوزه خودکفا شویم؟
یکی از چالش‌های عمده در کشتی‌سازی کشور، توسعه ناوگان دریایی است. متأسفانه در حال حاضر بسیاری از ناوگان ما عمر بالایی دارند و به‌ویژه در حوزه بهره‌برداری، کمبود شناور احساس می‌شود. اما نکته مهم این است که ما باید به‌طور بلندمدت برنامه‌ریزی کنیم. تصمیمات فوری در شرایط بحرانی، نمی‌تواند به حل مشکلات درازمدت کمک کند. به‌طور مثال، از ۲۰ سال پیش تاکنون ما بارها و بارها اشاره کرده‌ایم که باید در حوزه بازسازی و ساخت ناوگان جدید فعالیت کنیم، اما همیشه این موضوع به تعویق افتاده و در شرایط بحرانی به خرید شناورهای خارجی روی آورده‌ایم. اگر برنامه‌ریزی بلندمدت و متمرکز داشته باشیم و تقاضاها را به‌طور مناسب تجمیع کنیم، می‌توانیم از ظرفیت کشتی‌سازی‌های داخلی برای تأمین نیازهای کشور استفاده کنیم و به‌طور مستقل ناوگان خود را توسعه دهیم.
در نهایت، بزرگ‌ترین چالش پیش روی صنعت کشتی‌سازی ایران چیست و چطور می‌توان این مشکلات را حل کرد؟
بزرگ‌ترین چالش، همانطور که اشاره کردم، عدم تجمیع تقاضا و ناهماهنگی در تصمیم‌گیری‌هاست. این مشکل باعث می‌شود که منابع به‌طور صحیح و بهینه تخصیص داده نشوند. برای حل این مشکلات، باید به‌طور سیستماتیک و منسجم تصمیم‌گیری‌ها انجام شود و همه ذی‌نفعان در این صنعت، اعم از بخش‌های دولتی و خصوصی، به‌طور هماهنگ عمل کنند. با توجه به ظرفیت‌های موجود، اگر این مشکلات حل شوند، ما قادر خواهیم بود به توسعه پایدار و ارتقای کشتی‌سازی ایران کمک کنیم و این صنعت را به یکی از صنایع پیشرو در سطح جهانی تبدیل کنیم.