به گزارش پایگاه خبری گفتمان دریا، و به نقل از اکوایران، امیر دریادار شهرام ایرانی، فرمانده نیروی دریایی ارتش ایران دوم ژوئن اعلام کرد که ایران، عربستان و سه کشور دیگر حوزه خلیج فارس قصد دارند تا اتحاد دریایی تعریف کنند؛ اتحادی که هند و پاکستان نیز در آن تعریف شده باشد.

تلاش تل‌آویو برای انزوای تهران خنثی شد

آن‌گونه که مدرن دیپلماسی نوشته اگرچه کشورهایی که بدان‌ها اشاره شد هنوز در این باره اظهار نظری نکرده‌اند، رهبران ایران اطمینان دادند که یک ائتلاف دریایی منطقه ای قرار است تعریف شود. طبیعتا شکل‌گیری چنین ائتلافی پیشرفت بزرگی خواهد بود که این فرصت را ایجاد می‌کند تا خاورمیانه‌ای یک‌پارچه حد و فارغ از شکاف‌های سیاسی و بدون حضور قدرت‌های خارجی در جغرافیای جهان بازتعریف شود.

روابط پر تنش ایران و عربستان که به واسطه اهداف متضاد ژئوپلتیکی و دیدگاه‌های ایدئولوژیک پرتنش‌تر شده بود، زمانی بخشی از پویایی منطقه بود. با این همه ایران اخیرا تلاش کرده تا روابط پرتنش خود را با تعدادی از کشوهای عرب خلیج فارس بهبود بخشد. در همین راستا ریاض و تهران پس از هفت سال تنش، ماه مارس با میانجی‌گری چین به توافق صلح دست یافتند و بر اهمیت همکاری اقتصادی و ثبات منطقه تاکید کردند. در نتیجه، تلاش‌های اسرائیل برای انزوای دیپلماتیک ایران به واسطه گرم شدن روابط تهران و ریاض خنثی شده است.

تغییر ادراکات ژئوپلتیکی در خلیج فارس

امارات سال گذشته پس از آن که به عنوان نخستین کشور شورای همکاری خلیج فارس در سال 2020 توافقنامه عادی سازی روابط با اسرائیل را امضا کرد، روابط رسمی اش را با ایران بازتعریف کرد. بحرین و مراکش از الگوی ابوظبی در راستای برقراری رابطه دیپلماتیک با اسرائیل پیروی کردند اما در ارتباط با ایران منفعل ماندند. حالا آن‌گونه که ناظران می‌گویند رویدادهای جاری در منطقه و تغییر موضع مثبت ایران در ارتباط با کشورهای حاشیه خلیج فارس نشان می‌دهد که این گروه از بازیگران تلاش دارند از عربستان در این زمینه پیروی کنند.

از همین رو می‌توان گفت که فعل‌و‌انفعال‌های اخیر نشان از افزایش درک کشورهای خاورمیانه دارد، منطقه‌ای که بازیگرانش به این نتیجه رسیده‌اند که برای ثبات و رفاه در دراز مدت، می‌بایست به جای تقابل به اهرم همکاری متوسل شوند.

نتایج تعریف ائتلاف دریایی منطقه‌ای

طبیعتا اگر ایران بتواند به همراه کشورهای همسایه ائتلاف تازه ای داشته باشد، قادر خواهد بود اعتماد را در منطقه بازتعریف کند؛ اعتمادی که زمینه‌ساز اتحاد می‌شود و موجب می‌گردد تا بتوان بر روی شکاف‌ها پل زد. تاثرات احتمالی یک اتحاد دریایی جدید در خاورمیانه پیچیده و نامشخص است. برخی کارشناسان بر این باورند که این اتحاد می تواند مانع از تهاجم خارجی شده و به ثبات منطقه کمک کند. برخی نگران هستند که چنین هم صدایی ممکن است زمینه ساز تنش و درگیری شود. امنیت منطقه به شکل قابل توجهی تحت تاثیر ائتلاف دریایی ایران قرار خواهد گرفت، این ائتلاف می تواند زمینه ساز همکاری میان بازیگران سنتی رقیب شده و مسائل امنیتی چون تهدیدهای دریایی و بی ثباتی در خلیج فارس را مدریت کند.

یک جبهه متحد این توان را دارد ظرفیت منطقه را برای دفع حمله خارجی تقویت کرده و امنیت مسیرهای کلیدی اقتصادی را تضین کند. فراتر از مقوله امنیت، یکپارچگی اقتصادی و همکاری از مزایای بالقوه ائتلاف دریایی ایران است. این منطقه دارای مهم ترین مسیرهای کشتیرانی جهان چون کانال سوئز و تنگه هرمز است. مهم تر از همه، خاورمیانه دارای بزرگ ترین ذخایر نفت و گاز است. کشورهای شرکت کننده از مزیایای بالقوه افزایش سرمایه گذاری، بازرگانی و پروژه های زیرساختی مشترک آگاه هستند. این گروه از کشورها می توانند با تلفیق منابع و دانش خود، پتانسیل اقتصاد منطقه را افزایش داده و کیفیت زندگی شهروندان را بهبود بخشند.

پیامدهای دیپلماتیک اتحاد دریایی نیز بسیار است. چنین ائتلافی برتری قدرت های خارجی را به چالش کشیده و روابط متعارف خاورمیانه را سازماندهی می کند. در شرایط کنونی درگیر دو نوع پویایی هستیم، نخست، ایران و کشورهای حاشیه خلیج فارس به این نتیجه رسیده اند که درگیری نیابتی تاثیری منفی بر فرایند توسعه این گروه از بازیگران دارد. دوم، ایالات متحده به تدریج دخالتش در خاورمیانه را کاهش داده و به سمت شرق متمرکز شده است. در نتیجه ایالات متحده دیگر تنها بازیگری نیست که برای خروج از چالش ها راه حل ارائه می دهد.

حمایت چین از ابتکار عمل ایران

نکته قابل تامل آن است که ایجاد ائتلاف دریایی توسط ایران همزمانی داشت با خروج امارات از ائتلاف دریایی به رهبری ایالات متحده در خلیج فارس. بی دلیل نیست که تیم هاوکینز، سخنگوی ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا اظهارات ایران را رد کرد و مدعی شد که ایالات متحده در حال تقویت توان دفاعی اش در اطراف تنگه هرمز است.همزمان چین از ابتکار عمل ایران حمایت کرده است. کارشناسان در هراسند که اتحاد جدید به شکل قابل توجهی نفوذ ایالات متحده را در منطقه کاهش داده و بستر را برای تبدیل شدن چین به بازیگری برجسته هموار کند.

در این میان همه چیز در گرو مذاکرات آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا و سفر محتمل جو بایدن به عربستان خواهد بود. توسعه ائتلاف دریایی هنوز در مراحل اولیه قرار دارد و مشخص نیست در دراز مدت تا چه اندازه نتیجه بخش باشد. با این همه باید تاکید کرد که بازیگران خاورمیانه یکپارچه ممکن است به دلیل مسائلی چون منافع متضاد، خشم های کهنه و نیروهای خارجی بار دیگر رویاروی هم قرار بگیرند. با این همه اتحاد جدید نشان از تغییر اساسی و متفاوت از پویایی قبلی و حرکت به سوی نظم منطقه ای جدید است.

انتهای پیام/