به گزارش «پایگاه خبری گفتمان دریا»، براساس طرح جدید IMO برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و چالش‌های آن برای کشورهایی با ناوگان قدیمی همچون ایران کشتی های باری از سال ۲۰۲۷، ملزم به پرداخت مالیات کربن خواهند شد. این موضوع آغاز فصل تازه ای در کشتیرانی جهان است.

روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی که دوشنبه اول اردیبهشت در صفحه حمل و نقل خود منتشر کرده است جزییات و  ابعاد این قضیه را مورد بررسی قرار داده است. چکیده این گزارش حاکی از آن است که دولت‌ها و شرکت‌های کشتیرانی با معرفی مالیات کربن برای کشتی‌های باری، در تلاش برای کاهش آلودگی و مقابله با تغییرات اقلیمی هستند. این اقدام می‌تواند هزینه‌های جدیدی به کشتی‌ها تحمیل کند و نیازمند نوسازی ناوگان‌های دریایی در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، باشد.

اقدام سازمان بین‌المللی دریانوردی برای مقابله با تغییرات اقلیمی
کشتی‌های باری از سال 2027 ملزم به پرداخت مالیات کربن خواهند شد. این مالیات، که هدف اصلی آن کاهش تغییرات اقلیمی است، قرار است به بخش دریانوردی کمک کند تا سهم خود را در تولید گازهای گلخانه‌ای کاهش دهد. سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO)، مسئول نظارت بر استانداردهای کشتیرانی جهانی، طرحی برای معرفی این مالیات ارائه داده است که با موافقت بیش از 60 کشور عضو این سازمان روبه‌رو شده است. رای‌گیری نهایی برای تصویب این طرح در اکتبر 2025 انجام خواهد شد.
کشتی‌های باری سالانه حدود سه درصد از آلودگی‌های گازهای گلخانه‌ای جهان را تولید می‌کنند که معادل سهم بخش هوانوردی است. سازمان IMO هدف دارد تا تا سال 2050، انتشار گازهای گلخانه‌ای این بخش را به نصف کاهش دهد. این تغییرات به‌ویژه برای کشورهای با ناوگان‌های دریایی قدیمی، مانند ایران، چالش‌های زیادی به همراه خواهد داشت.

چالش‌ها و ضرورت‌های نوسازی ناوگان دریایی ایران
ناوگان دریایی ایران، شامل کشتی‌های نفتکش، کانتینری، فله‌بر و خدمات بندری، یکی از قدیمی‌ترین ناوگان‌های منطقه است. میانگین سنی کشتی‌های ایران بین 18 تا 22 سال است، در حالی که استانداردهای جهانی عمر مفید کشتی‌ها را کمتر از 15 سال تعیین کرده‌اند. بسیاری از کشتی‌های ایران با مشکلات فنی، هزینه‌های بالای تعمیرات و بهره‌وری پایین روبه‌رو هستند. این وضعیت باعث می‌شود که ایران یکی از کشورهای آسیب‌پذیرتر در برابر مالیات کربن جدید باشد. در صورت تصویب این مالیات، کشتی‌های ایران، که آلایندگی بالایی دارند، مجبور به پرداخت مالیات کربن خواهند شد و نیاز به سرمایه‌گذاری فوری در نوسازی ناوگان خود خواهند داشت.

مالیات سبز برای کشتی‌ها؛ سازوکار پیچیده
مالیات کربن برای کشتی‌ها به شکلی پیچیده طراحی شده است. این سیستم مالیات بر اساس شدت انتشار گازهای گلخانه‌ای (مقدار انتشار به ازای انرژی مصرفی) کشتی‌ها تعیین می‌شود. کشتی‌ها باید به دو سطح مختلف هدف‌گذاری شده برسند؛ یکی هدف پایه که به‌عنوان حداقل استاندارد تعیین شده و دیگری هدف سختگیرانه‌تر، تحت عنوان «هدف انطباق مستقیم». کشتی‌هایی که عملکرد بهتری دارند، اعتباراتی به‌دست می‌آورند که می‌توانند آن را به کشتی‌هایی با عملکرد ضعیف‌تر بفروشند. در مقابل، کشتی‌هایی که از هر دو هدف پایین‌تر باشند، باید جریمه بپردازند.
این جریمه‌ها به ازای هر تن دی‌اکسیدکربن تولیدی مازاد محاسبه می‌شوند. در سال اول، مالیات به ازای هر تن CO₂ اضافی 380 دلار خواهد بود. این هزینه‌ها برای کشتی‌هایی که انتشار آلاینده بالایی دارند، می‌تواند هزینه‌های زیادی ایجاد کند. به عنوان مثال، یک کشتی اقیانوس‌پیمای بزرگ مانند کشتی‌های کانتینری یا نفتکش‌ها سالانه حدود 10 تا 30 هزار تن دی‌اکسیدکربن تولید می‌کند، بنابراین هزینه‌های مالیات کربن برای آنها قابل توجه خواهد بود.

هدف نهایی : صندوق خالص صفر و کمک به کشورهای فقیر
درآمد حاصل از مالیات کربن به صندوقی به نام «صندوق خالص صفر» واریز خواهد شد. این صندوق هدف دارد تا کمک‌هایی برای کاهش کربن در بخش کشتیرانی و همچنین توسعه سوخت‌های کم‌کربن یا بدون‌کربن فراهم کند. بخشی از منابع این صندوق برای کمک به کشورهای فقیر و جزیره‌ای اختصاص خواهد یافت که بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیمی می‌بینند. این کمک‌ها می‌تواند به پروژه‌های کاهش تبعات تغییرات اقلیمی در این کشورها اختصاص یابد.
محتوای این گزارش نشان می دهد، با وجود اینکه بسیاری از کشورها و فعالان محیط‌زیست این اقدام را مثبت ارزیابی کرده‌اند، برخی معتقدند که این مالیات به اندازه کافی محرک برای تغییر فناوری در صنعت کشتیرانی نخواهد بود. برخی کشورها، به ویژه کشورهای جزیره‌ای، به این نگرانی اشاره کرده‌اند که این سیستم تنها به کاهش 8 تا 10 درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای تا سال 2030 منجر خواهد شد، که کمتر از هدف پیش‌بینی شده 20 تا 30 درصدی است.
این انتقادها شامل محدودیت‌های استفاده از صندوق خالص صفر نیز می‌شود. کشورهای جزیره‌ای خواهان آن هستند که این صندوق به پروژه‌های سازگاری با تغییرات اقلیمی در سایر بخش‌ها نیز اختصاص یابد. همچنین، برخی کارشناسان معتقدند که این مدل باعث می‌شود توسعه کشتی‌هایی که به سوخت‌های فسیلی کم‌ضررتر مانند LNG وابسته هستند، بیش از حد گران شود، در حالی که درآمد حاصل از این مالیات قادر به تامین هزینه‌های توسعه فناوری‌های جدید با کربن صفر، مانند آمونیاک سبز، نخواهد بود.

مخالفت آمریکا و آینده مذاکرات
یکی از نکات مهم در این فرآیند، مخالفت آمریکا با این طرح است. هیات نمایندگی ایالات‌متحده در مذاکرات کشتیرانی IMO، این طرح را ناعادلانه خوانده و تهدید کرده است که در صورت تصویب آن، اقدامات متقابل انجام خواهد داد. با این حال، به نظر می‌رسد که اکثریت کشورهای عضو IMO در حمایت از این مالیات، اجماع داشته‌اند و این طرح به تصویب خواهد رسید. با توجه به اینکه آمریکا از بزرگ‌ترین کشورهای دارنده ناوگان دریایی است، مخالفت این کشور می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر روند مذاکرات داشته باشد.

وضعیت ایران در برابر مالیات کربن
ایران نیز با مشکلات مشابهی روبه‌روست. اگرچه اطلاعات دقیقی از نحوه رای‌دادن ایران در این مذاکرات وجود ندارد، به‌نظر می‌رسد که ایران هم مانند سایر کشورهای دارای ناوگان قدیمی، ناگزیر به نوسازی ناوگان دریایی خود خواهد شد. سیاست‌های اقلیمی ایران، که از سوی نهادهای جهانی مانند Climate Action Tracker به‌عنوان «شدیداً ناکافی» ارزیابی شده، نشان می‌دهد که ایران هماهنگی کمی با تلاش‌های جهانی برای محدودکردن گرمایش جهانی به 1.5 درجه سانتی‌گراد دارد. در حال حاضر، ایران هدف مشخصی برای رسیدن به انتشار خالص صفر تعیین نکرده است.
طبق ارزیابی‌ها، سازمان بین‌المللی دریانوردی در حال کار بر روی چارچوبی برای دستیابی به هدف صفر گازهای گلخانه‌ای در بخش کشتیرانی تا حدود سال 2050 است. در همین حال، مخالفت آمریکا با میزبانی ایران در نشست‌های دریایی، به دلیل نگرانی‌ها درباره پایبندی ایران به مقررات بین‌المللی دریانوردی، نشان‌دهنده فشارهای جهانی برای هم‌راستا شدن ایران با استانداردهای جهانی در این زمینه است.
براساس بررسی های به عمل آمده در این گزارش، مالیات کربن برای کشتی‌ها گام مهمی در راستای مقابله با تغییرات اقلیمی است، اما چالش‌های بسیاری در زمینه اجرایی‌سازی و تاثیرگذاری آن وجود دارد. این طرح اگرچه می‌تواند به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک کند، اما برای دستیابی به اهداف بلندمدت نیازمند همکاری گسترده و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین است. کشورهایی مانند ایران باید آماده پذیرش این تغییرات باشند و به نوسازی ناوگان خود بپردازند تا از تبعات اقتصادی و جریمه‌های مالیاتی در آینده جلوگیری کنند.

منبع خبر: دنیای اقتصاد