به گزارش پایگاه خبری گفتمان دریا، بخش عمده‌‌‌ تجارت جهانی از طریق شبکه حمل‌‌ و نقل دریایی صورت می‌‌‌پذیرد؛ به‌‌‌طوری‌‌‌که در عصر حاضر حدود ۸۰‌درصد تجارت بین‌المللی از طریق دریا انجام می‌شود. تقریبا تمام محموله‌‌‌های حمل‌شده توسط کشتیرانی به‌‌‌عنوان تجارت دریایی در نظر گرفته می‌شود. کشورهای درحال‌‌‌توسعه به‌‌‌شدت به صنایع کشتیرانی وابسته هستند و طبق گزارش بانک جهانی حدود ۵۵‌درصد صادرات و ۶۱‌درصد واردات این کشورها به‌‌‌صورت مستقیم به کشتیرانی و تجارت دریایی متکی است. بهره‌‌‌مندی یک کشور از حمل‌‌ و نقل دریایی و به‌‌‌تبع آن تجارت دریایی در وهله‌‌ اول مستلزم برخورداری آن کشور از راه‌‌‌های دریایی و مرزهای آبی است. وجود این مسیرهای آبی در جغرافیای یک کشور امتیازی ویژه برای آن کشور به‌‌‌حساب می‌‌‌آید که می‌‌‌تواند آن‌‌‌ کشور را در مسیر توسعه و شکوفایی بیشتر و اثربخش‌‌‌تر اقتصادی قرار دهد. بهره‌‌‌مندی ایران از بنادر ساحلی متعدد، یک موقعیت استراتژیک را برای کشور رقم‌‌‌ زده است که اهمیت تجارت جهانی و توسعه ناوگان حمل‌‌‌ونقل دریایی را دوچندان می‌کند.

شرکت‌های خدمات دریایی طیف وسیعی از خدمات را ارائه می‌دهند که شامل حمل‌‌‌ونقل کالا، مدیریت کانتینرها، خدمات پشتیبانی، امور اداری، مدیریت ریسک، ارائه خدمات مشتری‌محور، توسعه ارتباطات، حفظ استانداردهای بین‌المللی، مدیریت منابع انسانی و... می‌شود. این شرکت‌ها با ارائه خدمات لجستیک و حمل‌‌‌ونقل کالا، تسهیل تجارت بین‌المللی را امکان‌‌‌پذیر می‌کنند. بدون وجود این شرکت‌ها، جابه‌جایی کالاها در حجم بالا و به‌‌‌صورت روان و کارآمد غیرممکن خواهد بود. شرکت‌های خدماتی فعال در بورس فعال شامل توسعه خدمات دریایی و بندری سینا «حسینا»، خدمات دریایی تاید واتر خاورمیانه «حتاید»، خدمات دریایی و کشتیرانی خط دریا بندر «حبندر»، کشتیرانی دریای خزر «حخزر» و کشتیرانی آریا «حاریا» هستند (در این مقاله از شرکت حاریا به دلیل زیان‌ده بودن صرف‌‌‌نظر شده است).

مزایای کانتینری شدن

تغییر شیوه حمل‌‌‌ونقل کالا با شروع پدیده کانتینری شدن از سال ۱۹۷۵ به‌‌‌عنوان یک کاتالیزور در حمل‌‌‌ونقل دریایی مطرح ‌‌‌شده که در پنج‌دهه اخیر تاثیر عمیقی بر تجارت دریایی در نواحی مختلف جهان گذاشته است. مزایای کانتینری شدن، ازجمله سهولت بارگیری، کاهش زمان ارسال کالا و افزایش ایمنی سبب شده است تا بنگاه‌‌‌هایی که سرمایه‌گذاری مناسبی در بخش کانتینری کرده‌اند، سهم قابل‌‌‌توجهی از بازار فزاینده و رقابتی حمل‌‌‌ونقل دریایی را به خود اختصاص دهند.

تشریح فعالیت چهار شرکت کشتیرانی

شرکت «حسینا» در زمینه انجام کلیه عملیات تخلیه، بارگیری، نمایندگی خطوط کشتیرانی، دوبه‌کاری، انبارداری و حفاظت کالای وارداتی و صادراتی، خدمات گمرکی و ترخیص کالا و ارائه کلیه خدمات بندری، اداره ترمینال‌‌‌های کانتینری، احداث پایانه‌‌‌های بندری اختصاصی و عمومی، مدیریت بنادر و ساخت‌‌‌وساز اسکله‌‌‌های اختصاصی و عمومی و صادرات و واردات کالاهای مجاز مرتبط فعالیت دارد. این شرکت علاوه‌بر فعالیت‌‌‌های تخلیه و بارگیری کانتینر و کالا در نواحی جنوب‌شرقی، جنوب‌غربی و شمال کشور، اپراتور اصلی محصولات نفتی در پایانه نفتی امام خمینی است.

فعالیت اصلی «حسینا» عمدتا شامل درآمد تخلیه و بارگیری کانتینری (THC)، انبارداری کانتینری و کالاهای عمومی، درآمد اجاره مخازن در پایانه نفتی و جابه‌جایی کانتینرهاست. سهامداران عمده آن هم شامل شرکت پایا ترابر سینا، بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی و شرکت مدیریت سرمایه‌گذاری کوثر بهمن هستند. شرکت «حتاید» اجرای هرگونه خدمات کشتیرانی، ازجمله نمایندگی خطوط کشتیرانی، انجام عملیات هیدروگرافی و لایروبی، انجام عملیات راهنمایی کشتی‌‌‌ها و امور یدک‌‌‌کشی، طراحی، مشاوره و اجرای پروژه‌‌‌های عمرانی ساخت سازه‌‌‌های دریایی، انجام امور سوخت و آب‌‌‌رسانی و تدارکاتی به کشتی‌‌‌ها در کلیه بنادر و آب‌‌‌های کشور و نیز حمل سوخت و آب برای جزایر، انجام هرگونه خدمات بندری ازجمله تخلیه و بارگیری، عملیات کانتینری، بارشماری، باربندی و ترخیص کالا در کلیه بنادر و مبادی و مرزهای گمرکی را انجام می‌دهد. سهامداران عمده این شرکت شامل شرکت فراز انرژی دانا و شرکت سرمایه‌گذاری افتخار هستند.

شرکت «حخزر» فعالیت در خرید، اداره راهبری، اجاره استیجاری و فروش هر نوع کشتی و شناور برای هر منظور، اعم از حمل‌‌‌ونقل بار و مسافر، سوخت‌‌‌رسانی و نظایر آن را برعهده دارد. سهامداران عمده آن هم شامل شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت سرمایه‌گذاری کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران هستند. شرکت «حبندر» در حوزه خدمات دریایی، به‌‌‌ویژه در بخش لایروبی، جست‌وجو و نجات دریایی و راهبری شناورها فعالیت دارد. ازجمله این خدمات می‌‌‌توان به موارد عملیات لایروبی و هیدروگرافی، جست‌وجو و نجات، راهبری شناورها، تامین شناورهای خدماتی، یدک‌کشی، عملیات سالویج، حمل کالا و مسافر، خدمات کشتیرانی و خدمات بندری اشاره کرد. سهامداران عمده هم شامل شرکت تاید واتر خاورمیانه و شرکت سیمامارین بندرعباس هستند.

منابع اصلی درآمدی

شرکت «حسینا» در سه‌حوزه جغرافیایی شمال، جنوب‌شرق و جنوب غرب کشور فعال است و بیشترین درآمد آن از حوزه تخلیه و بارگیری کانتینری به دست می‌‌‌آید. عملکرد این شرکت در سال 1402 در حوزه کانتینری 62‌درصد، در حوزه کالای عمومی 8‌درصد و در پایانه و اسکله‌‌‌های نفتی حدود 30‌درصد درآمد شرکت را تشکیل داده‌‌‌ است. جایگاه شرکت از نظر حجم عملیات به ‌‌‌کل بنادر کشور، در حوزه تخلیه و بارگیری کانتینری 50‌درصد (مجموع تخلیه و بارگیری کانتینری کل بنادر کشور 2,593,165 TEU و سهم شرکت حسینا 1,304,114 TEU بوده است)، در تخلیه و بارگیری کالای عمومی 5‌درصد (کل بنادر کشور 72,778,130تن و سهم شرکت 3,841,683تن بوده است) و تخلیه و بارگیری مواد نفتی 8‌درصد از کل بنادر کشور است (تخلیه و بارگیری مواد نفتی کل بنادر معادل 54,381,932تن و سهم شرکت 4,127,571تن بوده است). TEUواحد شمارش تعداد دستگاه کانتینر و هر کانتینر 20فوت معادل یک TEU است.

شرکت «حتاید» در سه‌ناحیه هرمزگان، خوزستان و بندر امیرآباد مازندران فعال است و بیشترین درآمد آن از ناحیه هرمزگان است. در سال 1402 فعالیت شرکت در بندر شهیدرجایی در حوزه تخلیه و بارگیری معادل 995‌هزار TEU بوده که حدود 47‌درصد از کل تخلیه و بارگیری بندر شهید رجایی است. در بندر امام خمینی هم تخلیه و بارگیری کالاهای فله (گروه غلات)، عمومی، ساختمانی، معدنی و کود و مواد شیمیایی را انجام می‌دهد که 27‌درصد معادل ۱۲٫۹۶۲‌هزار تن در این بندر سهم شرکت تاید واتر است. همچنین در بندر امیرآباد این شرکت 72‌درصد از تخلیه و بارگیری کالاهای فله (۳٫۴۱۱‌هزار تن) را انجام داده است.

«حبندر» در ناحیه شمال، خوزستان و هرمزگان فعالیت دارد. در سال 1402 به ترتیب درآمد شرکت از پروژه‌‌‌های لایروبی 1,769,986میلیون ریال، حمل‌ونقل دریایی 1,401,498میلیون ریال و راهبردی و جست‌وجوی نجات ۱۳۶٫۸۴۳میلیون ریال و بهای تمام‌‌‌شده کل فعالیت شرکت معادل 2,229,320میلیون ریال بوده است. در سه‌ماه اول امسال این شرکت 976,267میلیون ریال درآمد کسب کرده که نسبت به سه‌‌‌ماه سال 1402 حدود 17‌درصد افزایش داشته است.

شرکت «حخزر» در حوزه حمل‌‌‌ونقل دریایی در شمال کشور فعال است و بیشترین درآمد آن در سال 1402 از محل حمل شناورهای ملکی به مبلغ 18,923,674میلیون ریال بوده است. در سه‌ماه اول سال درآمد شرکت از محل حمل شناورهای ملکی 3,701,336میلیون ریال بوده که نسبت به سه‌ماه سال 1402 حدود 29‌درصد کاهش داشته است.

تعرفه‌‌‌های خدمات بندری و دریایی

سازمان بنادر و دریانوردی هرسال تعرفه‌‌‌های حقوق، عوارض و هزینه‌‌‌های بندری مرتبط با کلیه کشتی‌‌‌ها و شناورهای خارجی و ایرانی را که بر مبنای دلار آمریکاست اعلام می‌کند. مبنای محاسبه THC دلار آمریکا بوده که تعرفه بنادر جنوب و شمال با هم متفاوت است. به‌‌‌طور مثال، نرخ تخلیه و بارگیری (THC) در سال 1403 برای بنادر شمال هر کانتینر 20فوت 124دلار و هر کانتینر 40فوت 186دلار است و در بنادر جنوب هر کانتینر 20فوت 177دلار و هر کانتینر 40فوت 266دلار است. به همین ترتیب تعرفه‌‌‌های باربری، خن کاری، انبارداری و... بنادر شمال و جنوب با هم متفاوت است.

مهم‌ترین بنادر کشور از لحاظ عملکرد تخلیه و بارگیری کالا، کالاهای اساسی و کالاهای ساختمانی و معدنی بندر شهید رجایی و بندر امام خمینی هستند. بندر شهید رجایی بیشترین حجم تخلیه و بارگیری کانتینری و فرآورده‌‌‌های نفتی و بندر امام خمینی بیشترین حجم کالای اساسی و همچنین فرآورده‌‌‌های نفتی را بر عهده دارد که عمده درآمد شرکت‌ها از تخلیه و بارگیری کانتینری است. نکته قابل‌‌‌توجه در مورد گروه و شرکت «حتاید» این است که اگر خود شرکت در نظر گرفته شود حاشیه سود بالایی مشاهده می‌شود. دلیل روند کاهشی در بهای تمام‌‌‌شده، عمدتا بابت انتقال شناورها به شرکت خلیج‌‌‌فارس خط کیش با مالکیت 100درصدی جهت اصلاح ساختار مالی است. اما زمانی که گروه در نظر گرفته می‌شود، نتایج متفاوت خواهد بود. کاهش تغییرات در روند بهای تمام‌‌‌شده «حسینا» و «حتاید» و همچنین نسبت بهای تمام‌‌‌شده به فروش نشان‌‌‌دهنده کاهش بهای تمام‌‌‌شده و درنتیجه افزایش سود‌سازی است. عمده دلیل این موضوع سرمایه‌گذاری و بستن قراردادهای طولانی در حوزه فعالیت شرکت‌هاست.

رقابت دو شرکت حمل دریایی

در صنعت حمل‌ونقل دریایی، رقابت بین شرکت «حسینا» و «حتاید» است؛ به‌طوری که هر دو شرکت طرح‌‌‌ها و برنامه‌‌‌های توسعه‌‌‌ای در حال ساخت دارند. «حسینا» طرح احداث انبار سیلوی غلات در بنادر شمالی و همچنین احداث پایانه‌‌‌های کانتینری و مخازن نفتی و انتقال خط لوله فرآوردهای نفتی را دارد. در «حتاید» ازجمله برنامه‌ها و سرمایه‌گذاری‌‌‌های پیش‌رو می‌‌‌توان به ایجاد پایانه غلات در جنوب غربی تهران، ایجاد سیلوی غلات در بندر شهید رجایی و خرید تجهیزات موردنیاز، خرید واگن‌‌‌های ویژه حمل برای تکمیل شبکه ریلی در بنادر امام خمینی و شهید رجایی جهت حمل یکسره کالا به آن اشاره کرد. به این نکته هم باید توجه کرد که در این صنعت بعضی از قراردادها به‌‌‌صورت B.O.T (ساخت، بهره‌‌‌برداری و واگذاری) صورت می‌گیرد. این امر در پله اول باعث برگشت سرمایه و سپس کاهش بهای تمام‌‌‌شده می‌شود.

عوامل موثر بر صنعت

بررسی و نتایج به‌‌‌دست‌‌‌آمده از مطالعات نشان می‌دهد که تحریم بر حجم عملیات دریایی و بندری تاثیر زیادی دارد. با بررسی حجم تجارت طی قبل و بعد از حضور و خروج آمریکا از برجام این موضوع آشکارتر شد. در حال حاضر کشور می‌‌‌تواند با رفع تمامی تحریم‌‌‌ها حجم صادرات و واردات خود را افزایش دهد ممنوعیت صادراتی و وارداتی کشور در زمینه کالاهای مختلف، تغییرات ارزی، تغییرات نرخ تعرفه، نوسانات قیمت نفت، کاهش ارزش تجارت خارجی ایران و همچنین کاهش عملیات کانتینری در بنادر را می‌توان از دیگر عوامل تاثیرگذار بر این صنعت عنوان کرد.

منبع: دنیای اقتصاد

انتهای پیام/